| مـحـمـد ای بـه جـهان عـین فـضـل و ذات هنـر | تــویـی اگــر بــود از فــضــل و از هـنــر پــیـکــر |
| تــو را خــطــیـبــی خــوانــنــد شــایـد و زیـبــد | کـه تـو فـصـیح خـطـیبـی بـه نـظـم و نـثـر انـدر |
| گـر این لـقـب را بـر خـود درسـت خـواهی کـرد | بــه وقـت خــطــبــه دانـش ز عــود کـن مـنـبــر |
| بـه لـطـف و سـرعـت آبـسـت و بــاد خـاطـر تـو | بــه تــاب و قـوت عـقـلـت چــه خـاک و چـه آذر |
| چـو تـو قرین و رفـیق و چـو تـو بـرادر و دوسـت | کـه داشـتـه اسـت و که دارد بـدین جـهان اندر |
| ز حـسـب حـال چـو زهر تـو زهره ام خـون شد | کـه نظـم کـرده ای آن را بـه گـفـتـه چـو شـکـر |
| خـــرد فـــراوان داری هـــمـــی چـــرا نـــالـــی | ازیــن دوازده بـــرج نــگــون و هــفــت اخـــتـــر |
| چـــرا تـــو از بـــره و گــاو در فــغــان بـــاشــی | کـه بـی سـروسـت یکـی زین و بـی لگـد دیگر |
| تـو از دو پـیکـر و خـرچـنـگ چـون خـروش کـنی | چــو بــد کـنـنـد بــه تــو چـون نـه انـدر جــانـاور |
| چــه بــیـم داری از شــیــر کــو نــدارد چــنــگ | چــه خــیـر جــویـی از خــوشــه کــو نـدارد بــر |
| تـو را چـه نـقـصـان کـرد ایـن تــرازوی خـسـران | کــه پــلــه هــاش فــروتــر نــبـــاشــد و بــرتــر |
| ز کـژدم و ز کـمـان این هراس و بـیم چـراسـت | نـــه دم ایــن را نــیــش و نــه تـــیــر آن را پـــر |
| ازیـن بــزیـچــه بــســتــه دهـان چــرا تــرسـی | کـه هـرگـزش نـه چـرا گـه بــد و نـه آبــشـخـور |
| چــه جــویـی آب ز دلـوی کـه آب نـیـســت درو | چــگـونـه تــر شـود ار نـیـســتــش بــر آب گـذر |
| ز ماهیی که درو خـار نیسـت این گله چـیست | بـــلــی ز مــاهــی پـــر خـــار دیــده انــد ضــرر |
| نـه پــیـر خـوانـی ویـحـک هـمـی تــو کـیـوان را | خـرف شـدسـت ازو هـیـچ نـیک و بـد مـشـمـر |
| گــــر اورمــــزد تــــوانـــا و کــــامــــران بــــودی | نــه در وبــالــش بــودی نــه در هــبــوط مــقــر |
| چــه خــوانـد بــایـد بــهـرام را هـمــی خــونـی | بـه دسـتـش انـدر هـرگـز کـه دیـد تـیـغ و تـبــر |
| در آفـــتــــاب اگـــر تــــاب و قـــوتــــی بــــودی | ســیـاه روی نـگـشــتــی ز جــرم قــرص قــمـر |
| ســمـاع نـاهـیـد آخــر ز مـردمـان کــه شــنـیـد | کــه خــوانــد او را اخــتــرشــنــاس خــنـیـاگــر |
| چـه جـادویـیـسـت نـگـویـی مـرا تــو انـدر تــیـر | کـه هـر دو مـه شــود از آفــتــاب خــاکـســتــر |
| چـه بــد تــوانـد کـردن مـهـی کـه گـوی زمـیـن | کــنـدش تــیـره از آن پــس کـه بــاشــد او انـور |
| ز اخـتــران کـه هـمـه سـرنـگـون کـنـنـد غـروب | چه سعد بـاشد و نحس و چه نفع بـاشد و ضر |
| تــو ای بــرادر خــود را مـیـفــکـن از ره راســت | ز چــرخ و اخــتــر هـرگـز نـه خــیـر دان نـه شـر |
| هـمـه قــضــا و قــدر کــردگــار عــالــم راســت | مـدان تــو دولـت و مـحـنـت جــز از قـضـا و قـدر |
| زمـــانـــه نـــادره بـــازیـــچـــه هـــا بـــرون آورد | ز بــــازی فــــلـــک مـــهـــره بــــاز بــــازیـــگـــر |
| بــدان یـقــیـن کـه بــدیـن گـونـه آفــریـد فــلـک | بـه حـکمت آنکه بـر این گونه ساخـتـش چـنبـر |
| ز بـهـر شـیـون زیـنـسـان کـبــود پـوشـش کـرد | ز بــهـر ســورش بــســت از ســتــارگــان زیـور |
| بـــدیــد بـــایــد عـــبـــرت نــبـــود بـــایــد کــور | شــنــیــد بــایـد پــنــد و نــگــشــت بــایـد کــر |
| جـهـانـت عـبــرت و پــنـدسـت رفـتــه و مـانـده | تــو مـانـده بــازشــنـاس و تــو رفــتــه بــازنـگـر |
| اگــر ز مــانــده نــداری خــبـــر عــجــب نــبــود | ز رفــتــه بـــاری داری چــنــانــکــه بــود خــبــر |
| چـو بــنـگـریـم هـمـیـدون پــس از قـضـای خـدا | بـــلــای مــا هــمــه قــزدار بـــود و چـــالــنــدر |
| من و تـو هر دو فضـولی شـدیم و چـرخ از بـیخ | بـــکـــنــدمـــان و ســـزاوار بـــود و انــدر خـــور |
| ز تــرس بـــر تــن مــا تــیــز و تـــازه افــتـــادی | بــدان زمـان کـه رگ مـا بــجـسـتـی از نـشـتـر |
| چــو اهـل کـوشــش بــودیـم و بــابــت پــیـکـار | هـمـی چــه بــســتــیـم از بــهـر کــارزار کــمـر |
| نه دسـت راسـت گرفتـی بـه رسم قبـضه تـیغ | نـه دســت چــپ را بــودی تــوان بــنـد ســپــر |
| بــدانـکـه مـا را در نـظــم دســت نـیـک افــتــاد | ز خـود بــه جـنـگ چـرا سـاخـتــیـم رسـتــم زر |
| نـه هـر کــه بــاشــد چــیـره بــرانــدن خــامــه | دلــیــر بـــاشــد بـــر کــار بــســتــن خــنــجــر |
| کـسـی کـه خـنـجـر پـولـاد کـار خـواهد بـسـت | دلــش چـــو آهــن و پـــولــاد بـــایــد انــدر بـــر |
| تـنی چـو خـارا بـاید سری چـو سوهان سخـت | کــه پــای دارد بــا دار و گــیـر حــمــلــه مــگــر |
| در آن زمـان کـه شـود زیـر گـرد لـبــهـا خـشـک | بــدان مـکـان کـه شــود زیـر خــود ســرهـا تــر |
| هـــمـــه ز آهـــن بــــیـــنـــنـــد زیـــور مـــردان | چـو خـاسـت گـرد کـمیت و سـمـند و جـم زیور |
| دلــــاوران را دل گــــردد از هـــراس دو نــــیـــم | مــبـــارزان را خــون گــردد از نــهــیــب جـــگــر |
| چو لاله گردد پـشت زمین بـه طعن و بـه ضرب | شـود چــو خــیـری روی هـوا بــه کـر و بــه فـر |
| خــــروش رزم چــــو آواز زیـــر و بــــم نـــبــــود | حـــدیــث کــلــک دگــردان و کـــار تـــیــغ دگــر |
| نــبـــود بـــایــد گــوریــش تــا بــه آخــر عــمــر | که مردمان بـه چـنین ضـحـک ها شـوند سـمر |
| حــدیـث خـویـش هـمـی گـویـم ای بــرادر مـن | تـــو زیــنــهــار گـــمـــان دگـــر مــدار و مـــبـــر |
| تـــو را نــبـــایــد کـــایــد ز مــن کــراهــیــتـــی | بـدین کـه گفـتـه شـد ای نیک رای و ای مهتـر |
| کـنون از آنچـه خـوش آید تـو را بـخـواهم گفـت | که هست از این پـس این دولتی تـو را بـی مر |
| گـرت چــو سـرو مـسـطـح هـمـی بــپــیـرایـنـد | بــدان کـه زود چــو ســرو سـهـی بــرآری سـر |
| ز صــبــر جــوشــن پــوش و نـبــرد مـردان کــن | ز بأس مــرکـــب ســـاز و مــصـــاف گـــردان در |
| تــو گـرد گـبــنـد خـضـرا بــرآی و شـغـل طـلـب | کـه مـن هـزیـمـت گـشــتــم ز گـنـبــد اخــضــر |
| مــرا اگـــر پـــس ازیــن دولــتـــی دهــد یــاری | مــن و ثـــنــای خــداونــد و خـــامــه و دفــتـــر |
| بــه مـدحـت ثـقـت الـمـلـک ازیـن چـو دریـا دل | بــه غــوص طــبــع بــرآرم طــویـلـه هـای گـهـر |
| عــمـیـد مـطــلـق طــاهـر کـه ســروران هـرگـز | نــدیــده انــد چـــو او در زمـــانــه یــک ســـرور |
| بـــزرگــواری دریــادلــی کـــه در بـــخـــشـــش | بــه پــیــش جــودش دریــا کــم آیــد از فــرغــر |
| بــلـنـد قـدرش کـرده سـت وصـف چـرخ زمـیـن | گشـاده طبـعش کرده سـت نعمت بـحـر شـمر |
| ز ابـــــر رادی وز مــــرغـــــزار نــــعـــــمــــت او | نــه آز گــردد تــشــنــه نــه مــکــرمــت لــاغــر |
| قـلـق نـگـشـتـه اسـت از قـرب او مـرگ خـامـه | تـهـی نـرفـتـه اسـت از دسـت او مـگـر سـاغـر |
| نــــدیـــده انـــد ز ایـــوان جــــاه او کــــنـــگــــر | نــجــســتــه انــد ز دریـای فــضــل او مــعــبــر |
| ز اوج هـــمـــت او چـــرخ هـــا شـــود تــــیـــره | ز مــوج بــخــشــش او گــنـج هـا بــرد کــیـفــر |
| بـه هیچ وقـت نبـودسـت بـی سـخـا دسـتـش | چـنـانـکـه هـیـچ نـبـودسـت بـی عـرض جـوهـر |
| چـو بــحـر مـادر طـبــع سـخـاش بــود رواسـت | کــه هـســت خــوی خــوش او بــرادر عــنــبــر |
| بــه دوســت گـردان اقــبــال دیـن و مـلـک آری | نـگـردد اخـتــر بــی چــرخ و چــرخ بــی مـحــور |
| بـرستـم از همه غم کو بـه چـشم بـخـشایش | ز صــدر جــاه بــه مــن بــنـده تــیـز کــرد نـظــر |
| خــــدای دانـــد کــــامــــروز انـــدریـــن زنـــدان | زجـود و بـخـشـش او نعـمتـسـت بـس بـی مر |
| هــمــی ز رحـــمــت او بـــاشــدم دریــن دوزخ | نـســیـم ســایـه طــوبــی و چــشــمـه کـوثــر |
| نـه مـن بــبـیـنـم در هـر شـرف چـو او مـخـدوم | نــه او بــیـابــد در هــر هـنــر چــو مــن چــاکــر |
| اگــر خـــلــاصــی بـــاشــد مــرا و خـــواهــد او | نــبــاشــدم هـوس لــشــکــر و هـوای ســفــر |
| مــن آســـتـــانــه درگـــاه او کـــنــم بـــالـــیــن | بــخـسـبــم آنـجـا و ایـمـن شـوم ز رنـج سـهـر |
| بــرون کـنـم ز ســرم کـبــر و بــاد بــی خــردی | ز عـلـم لـشــکـر ســازم ز اهـل عـلـم حــشــر |
| شــوم بــه نـانـی قـانـع بــه جــامـه ای راضـی | بــه خــط عـقـل تــبــرا کـنـم ز عـجــب و بــطـر |
| همـه بـه خـشـتـک شـلـوار بـرنـشـینم و بـس | نــه اســب تــازی بـــایــد مــرا نــه ســاز بـــزر |
| چـه سود ازین سخن چـون نگار و شعر چـو در | چـو مـا بـه مـحـنـت گـشـتـیم هـر دو زیر و زبـر |
| دو اهـل فــضــل و دو آزاده و دو مـمــتــحــنـیـم | دو خـیـره رای و دو خـیره سـر و دو خـیره بـصـر |
| دعای ماست بـه هر مسجـد و بـه هر مجـلس | دریغ مـاسـت بـه هر مـحـفـل و بـه هر محـضـر |
| تــو نـو گـرفـتــی در حــبــس و بــنـد مـعـذوری | اگـر بـتـرسـی ازیـن بـنـد و بـشـگـهـی ز خـطـر |
| منم کـه عـشـری از عـمر شـوم من نگـذشـت | مـگـر بــه مـحــنـت و در مـحــنـتــم هـنـوز ایـدر |
| بـه جـای مـانـده ام از بـنـدهـای سـخـت گـران | ضـعـیـف گـشـتـه ام از رنـج هـای بـس مـنـکـر |
| نوان و سـسـت شـده رویم از طـپـانچـه کـبـود | در آب دیــده نــمــانــم مــگــر بـــه نــیــلــوفـــر |
| شـده بــر آب دو دیـده سـبــک تـر از کـشـتـی | اگــر چـــه بـــنــدی دارم گــران تـــر از لــنــگــر |
| بـلـا و مـحـنـت و اندوه و رنـج و مـحـنـت و غـم | دمـادمـنـد بــه مـن بــر چـو قـطـره هـای مـطـر |
| ز بــس کــه گــویـم امـروز ایـن بــلـا بــودســت | تــمــام نــام بـــلــاهــا مــرا شــدســت از بـــر |
| ز ضـعـف پـیری گشـتـه سـت چـون گلیم کهن | بــه حـبــس رویـم و بــوده چـو دیـبـه شـشـتـر |
| ز بــی حـمـیـتــی ای دوسـت چـو غـلـیـواجــم | نـه مـاده خــود را دانـم کـنـون هـمـی و نـه نـر |
| عـــلــاج را گــزر پـــخـــتـــه مــی خـــورم زیــرا | که آن چو سخت گزر سست شد چو برگ گزر |
| دریـغ شـخـص کـه از بـنـد شـد نـحـیـف و دوتـا | دریـغ عـمـر کـه در حــبــس شــد هـبــا و هـدر |
| هـمـی بـه شـعـر کـنـم سـاحـری از آن بـاشـد | همیشه حـالم چـون حـال سـاحـران بـه سحـر |
| بـــســـان آذر و مـــانــی بـــتـــگـــر و نــقـــاش | بــلــا و مــحــنـت بــیـنـم هـمـی بــه زنـدان در |
| از آن کـه مـی بــه پـرسـتـنـد گـفـت هـای مـرا | بـــســـان صـــورت مـــانـــی و لـــعـــبــــت آذر |
| زمـانـه را پــسـری در هـنـر زمـن بــه نـبــسـت | چــرا نـهـان کــنـدم هـمـچــو بــد هـنـر دخــتــر |
| چــرا بــه عــمـر چــو کــفــار بــســتــه دارنـدم | اگـــر یـــکـــی ام از امـــتـــان پـــیـــغـــمـــبــــر |
| بــدیـن هـمــانـا زیـن امــتــم نـمـی شــمــرنـد | کــه مــی بــرون نـگــذارنـدم از عــذاب ســقــر |
| هـمـی ســخــن هـا گــرم آیـدم کــز آتــش دل | دهـان چــو کـوره شـد و شـد زبــان درو اخــگـر |
| تـوزان که لختـی محنت کشیده ای در حـبـس | بــدیــن کــه گــفــتــم دانــم کــه داریــم بـــاور |
| یقـین بـدان کـه نه مردسـت خـصـم دانش من | اگـر چـه پــوشـد در جــنـگ جــوشـن و مـغـفـر |
| بــلـی ولـیـک قــلـمـدان ز دوکـدان بــگـریـخــت | بــه عــاقـبــت بــتــر آمـد عــمـامـه از مـعــجــر |
| بـــکــوفـــتـــم دری از خـــم قــلــتـــبـــان بـــاز | بــــگـــو بــــروتــــی بــــاز ایـــدر آمـــدم زان در |
| خــرم و نـیـم خــرم و ابــلــه و مــخــنــث مــن | خـــــرد نـــــدارم و دیـــــوانـــــه زادم از مـــــادر |
| وز آنـکــه نــادان بــودم چــو گــرد کــردم ریـش | مــرا بــه نــام هـمــه ریـش گــاو خــوانــد پــدر |
| چـو حـال فـضـل بـدیـدم کـه چـیسـت بـگـزیدم | ز کــار پــیـشــه جــولــاهـگــی ز بــهـر پــســر |
| بـــدو نــوشــتـــم و پـــیــغــام دادم و گــفــتــم | کـه ای ســعــادت در فــضــل هـیـچ رنـج مـبــر |
| اگـر سـعـادت خـواهی چـو نـام خـویش همـی | بـه سـوی نـقـص گـرای و طـریـق جـهـل سـپـر |
| متـرس و بـانگ یکایک چـو سگ همی کن عف | بــخــیـز و نـیـز دمـادم چــو خــر هـمـی زن عـر |
| کــه بــردرنـد ســگــان هـر کــرا نـگـردد ســگ | لــگــد زنــنــد خــران هــر کــرا نــبـــاشــد خــر |
| عـنـاســت فـضــل نـه از فـضـل بــود عـود بــود | کـــه زار زار بـــســـوزد بـــر آتـــش مـــجـــمـــر |
| نــصــیــحــت پــدرانــه ز مــن نــکــو بـــشــنــو | مــگــر گــرد هــنــر هــیـچ کآفــتــســت هــنــر |
| ز فـصــل نـعـمـت مـزمـر بــود کـه در مـجــلـس | ز زخــم زخــمــه بــنـالــد زمــان زمــان مــزمــر |
| مــکــار اگــر کــه ز کــشــتــه دریـغ مـی دروی | دریـغ مــی درود هــر کــســی کــه کــارد اگــر |
| ز اضـــطـــراب نـــمـــودن چـــه فـــایــده مـــا را | اگـر چــه هـســتــیـم امـروز عـاجــزو مـضــطــر |
| نـخـوانـده ایـم کـه نـتـوان ز گـیـتـی ایـمـن بـود | نــدیــده ام کــه نــتـــوان ز چـــرخ کـــرد حـــذر |
| کـزین زمـانه بـسـی چـنگ و پـربـیفـکـنـدسـت | هــژبـــر آهــن چـــنــگ و عـــقــاب آتـــش پـــر |
| بـدان حـقـیقـت کـاین شـغـل و این عـمل دارند | ســپــهـر عـمـر شــکـار و جــهـان عـمـر شـکـر |
| بــه ذات خــویـش مؤثــر نـیـنــد و مــجــبــورنـد | درین هـمـه کـه تـو مـی بـینـی ایـزدیسـت اثـر |
| نـخـواسـت مـانـدن اگـر گـنـج شـایـگـان بـودی | بــمـانـد ایـن سـخــن جــانـفـزای تــا مـحــشـر |
| چــو ذکــر مـردم عــمـری دگـر بــود پــس از آن | کـه ثـابـتـسـت همـه سـالـه مـنـظـر از مـخـبـر |
| بــریـده نـیـســت امـیـد خــلـاص و راحــت مـن | در این زمـانه کـه تـازه شـده سـت عـدل عـمـر |
| ز کـدخــدای جــهـان و شــهـریـار مـلـک افــروز | خـــدایــگـــان زمـــیــن پـــادشـــاه دیــن پـــرور |
| ســپــهـر هـمـت و خــورشــیـد رای و دریـا دل | زمــانــه دار و زمــیــن خــســرو و جــهــان داور |
| عــلـاء دولـت مـســعــود کــامـکــار کــه مـلـک | بـه دسـت فـخـر نهد بـر سـرش همـی افـسـر |
| نـهـاده مـسـنـد مـیـمـونـش بـر سـپـهـر شـرف | نـبــشــتــه نـام هـمـایـونـش بــر نـگـیـن ظـفـر |
| چــو از ثــری عــلــم قــدر اوســت تــا عــیــوق | ز بـــاخــتـــر ســپـــه جـــاه اوســت تـــا خــاور |
| گـــذشـــت رایــت اقـــبـــال او ز هـــر گـــردون | رســـیــد آیــت انــصــاف او بـــه هــر کــشـــور |
| مضای حشمت او ابـر شد بـه شرق و به غرب | نـفـاذ دولـت او بــاد شــد بــه بــحــر و بــه بــر |
| چو شیر شرزه و چون مار گرزه بر سر و دست | ز هــولــش افــســر فــغــفــور و یــاره قــیـصــر |
| ســـپـــهــرهــا را بـــر امــر او مــدار و مــجـــال | ســتــارگــان را در حــکــم او مـســیـر و مـمــر |
| گـر او نـخـواهـد هـر سـال خـوش نـخـنـدد بـاغ | ور او نـــگـــویــد هـــر روز بـــر نـــیـــایــد خـــور |
| بـرازدم که چـون من نیست هیچ مدحـت گوی | بـرازدش کـه چـنـو نـیسـت هـیـچ مـدحـت خـر |
| وزیـــــده بــــــاد در آفـــــاق بــــــاد دولـــــت او | کـه بـر ولـیش نسـیم اسـت و بـر عـدو صـرصـر |
| گـر این قـصـیـده نـیـامـد چـنـانـکـه در خـور بـود | ز آنـکـه هسـتـش مـعـنـی رکـیک و لـفـظ ابـتـر |
| مـرا بـه فـضـل تـو مـعـذور دار کـایـن سـر و تـن | ز نـاتــوانـی بــر بــالـش اســت و بــر بــســتــر |